Lễ hội Gầu Tào của người Mông vừa được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, thu hút đông đảo du khách đến với Trạm Tấu, Mù Cang Chải

 

Miền Tây Yên Bái bao gồm các huyện Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Chấn và thị xã Nghĩa Lộ - là nơi hội tụ của nhiều dân tộc anh em với những nét văn hóa độc đáo. Theo số liệu mới nhất, toàn tỉnh hiện có 142 di tích lịch sử - văn hóa được xếp hạng các cấp (1 di tích quốc gia đặc biệt, 12 di tích quốc gia, 129 di tích cấp tỉnh) và 510 di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào dân tộc thiểu số. Trong đó, huyện Mù Cang Chải tự hào với Danh thắng quốc gia đặc biệt Ruộng bậc thang và di tích quốc gia nơi thành lập Đội du kích Khau Phạ. 

 

Đặc biệt, huyện có ba di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia: Lễ mừng cơm mới của người Mông, Nghệ thuật trình diễn Khèn Mông và Nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải. Huyện Trạm Tấu với di tích cấp tỉnh Kế Khấu Ly và 3 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia: Lễ hội Gầu Tào, Nghệ thuật Khèn của người Mông và Nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải. Huyện Văn Chấn sở hữu 13 di tích lịch sử - văn hóa.

 

Trong đó, có 1 di tích quốc gia đèo Lũng Lô và 12 di tích cấp tỉnh như Đồn Đại Lịch, đình - đền - chùa Chấn Thịnh, cùng với 2 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia: Nghệ thuật Khèn của người Mông và Nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải. Đặc biệt, thị xã Nghĩa Lộ - trung tâm văn hóa của miền Tây Yên Bái - có 5 di tích lịch sử - văn hóa (2 di tích quốc gia, 3 di tích cấp tỉnh) và là nơi lưu giữ Nghệ thuật Xòe Thái đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2021, cùng với 2 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia khác: Hội Hạn Khuống và Lễ Xên Đông (cúng rừng) của người Thái.

 

Thời gian qua, công tác bảo tồn, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa, nhất là di sản văn hóa quốc gia được chính quyền các cấp miền Tây đặc biệt chú trọng. Tại Mù Cang Chải, công tác bảo tồn di sản đang được triển khai một cách bài bản và có hệ thống. Theo đó, huyện đã nỗ lực bảo tồn nguyên trạng khu vực lõi di tích ruộng bậc thang và mở rộng diện tích ở những nơi phù hợp. 

 

Song song với đó, huyện đã tổ chức các lớp truyền dạy nghề truyền thống như làm khèn, thêu dệt thổ cẩm, vẽ sáp ong để đảm bảo những kỹ năng quý giá này không bị mai một theo thời gian. Đặc biệt, huyện đã đưa các điệu múa khèn, múa khăn, múa gậy sinh tiền của người Mông vào các hoạt động ngoại khóa và giờ thể dục giữa giờ tại các trường học. 

 

Hiện nay, huyện đang duy trì 110 đội văn nghệ ở các bản, khu dân cư và tổ chức thường niên các sự kiện văn hóa, văn nghệ đậm đà bản sắc. Đây là cách để thế hệ trẻ hiểu và tự hào về văn hóa của mình. "Ruộng bậc thang Mù Cang Chải không chỉ là công trình nông nghiệp mà còn là kiệt tác nghệ thuật, là sản phẩm du lịch chủ lực của huyện. Mỗi năm, chúng tôi đón hàng chục nghìn lượt khách đến tham quan, trải nghiệm, góp phần quan trọng vào việc cải thiện đời sống kinh tế của người dân địa phương" - ông Trịnh Thế Bình - Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện cho biết.

 

Tại thị xã Nghĩa Lộ, công tác bảo tồn di sản văn hóa, đặc biệt là Nghệ thuật Xòe Thái, được đặc biệt chú trọng sau khi được UNESCO vinh danh. Ngay sau lễ vinh danh, thị xã đã xây dựng kế hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di sản một cách toàn diện. Các lớp truyền dạy chữ Thái cổ, múa xòe, chế tác khèn bè được tổ chức thường xuyên. Đặc biệt, nghệ thuật Xòe Thái đã được đưa vào giảng dạy trong các trường học. 

 

Ông Lương Mạnh Hà - Phó Chủ tịch UBND thị xã khẳng định: "Sau khi Xòe Thái được UNESCO công nhận, lượng du khách đến Nghĩa Lộ tăng đáng kể. Chúng tôi đang phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa gắn với xòe Thái, Hội Hạn Khuống và Lễ Xên Đông. Nhiều hộ gia đình đã phát triển mô hình du lịch cộng đồng, vừa bảo tồn văn hóa vừa nâng cao thu nhập. Điều quan trọng là di sản văn hóa đã giúp người dân nhận thức rõ hơn về giá trị của bản sắc dân tộc, từ đó tự hào và tích cực tham gia vào công tác bảo tồn. Đây chính là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của thị xã Nghĩa Lộ nói riêng và miền Tây Yên Bái nói chung".  

 

Công tác bảo tồn di sản văn hóa đã mang lại những hiệu quả thiết thực trong việc phát triển du lịch tại Yên Bái. Chỉ tính riêng tháng 2/2025, tổng doanh thu từ dịch vụ lưu trú, ăn uống và du lịch lữ hành đạt 311 tỷ đồng, tăng 45,12% so với cùng kỳ năm trước, góp phần nâng tổng doanh thu 2 tháng đầu năm lên 620,4 tỷ đồng, tăng 55,2%. 

 

Đáng chú ý, lượt khách du lịch theo tour tăng gấp 3,7 lần, trong khi số ngày khách theo tour tăng 4,1 lần, phản ánh nhu cầu khám phá theo nhóm đang gia tăng mạnh. Các di sản văn hóa được công nhận cấp quốc gia và quốc tế đã trở thành điểm đến hấp dẫn, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. 

 

Tuy đạt được nhiều thành tựu, công tác bảo tồn di sản văn hóa tại các huyện miền Tây Yên Bái vẫn đối mặt với không ít thách thức: điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn khiến việc đầu tư nguồn lực đầy đủ cho công tác bảo vệ và phát huy giá trị di sản gặp không ít trở ngại; đội ngũ chuyên gia am hiểu sâu sắc về di sản văn hóa địa phương còn thiếu, trong khi các nghệ nhân cao tuổi đang dần qua đời; sự phát triển du lịch nhanh chóng tạo ra mâu thuẫn giữa bảo tồn nguyên trạng và nhu cầu phát triển, với nguy cơ thương mại hóa quá mức các giá trị văn hóa…

 

Có thể nói, công tác bảo tồn di sản văn hóa tại các huyện miền Tây Yên Bái đang đi đúng hướng, với sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn truyền thống và phát triển hiện đại. Những giá trị văn hóa độc đáo của vùng đất này không chỉ là niềm tự hào của cộng đồng mà còn là nguồn lực quý giá cho sự phát triển trong tương lai. Với những thành tựu đã đạt được và bài học kinh nghiệm quý báu, công tác bảo tồn di sản văn hóa tại các huyện miền Tây Yên Bái đang được định hướng ngày càng bài bản và chuyên nghiệp hơn.

 

Hùng Cường