Với dòng thác bạc tựa như "mái tóc suối" cùng nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Nùng, bản Sông Lẫm đã và đang trở thành điểm đến mới hấp dẫn.
Thác Sông Lẫm đẹp nhất buổi ban mai hay hoàng hôn
Nằm cách trung tâm xã Tả Củ Tỷ gần 6 km đường bộ, bản Sông Lẫm là nơi định cư của đồng bào dân tộc Nùng, nằm ven bìa rừng nguyên sinh rộng lớn của huyện Bắc Hà (Lào Cai) và Xín Mần (Hà Giang).
Trời chạng vạng tối, chúng tôi mới đến được bản Sông Lẫm, chỉ có mấy chục nóc nhà nằm chênh vênh giữa lưng chừng núi quanh năm mây phủ. Đồng bào dân tộc Nùng ở đây sống bằng nghề nông, chủ yếu là trồng lúa, ngô, chăn nuôi gia súc, gia cầm nhỏ và hái thảo quả trên rừng già. Mới nghe tên Sông Lẫm, ai chưa từng đến ngỡ là làng ven sông nhưng có đến mới biết đây là bản trên đồi núi rừng cao vút. Già làng Lù Văn Quang, 74 tuổi, Bí thư Chi bộ thôn Sông Lẫm cho biết Sông Lẫm là tiếng gọi địa phương, dịch ra là vùng đất thụt ven núi.
Người Nùng đã đến đây định cư bao đời nay không ai trong bản còn nhớ chính xác nữa. Truyền thuyết kể rằng, ngày xưa người Nùng đi tìm miền đất mới, khu ở mới, đi mãi chỉ thấy thảo nguyên, núi cao không sống được. Một hôm đi đến gần vùng đất này (Tả Củ Tỷ) gặp trời mưa to, nghe một tiếng sấm nổ to trên đỉnh đồi núi, mọi người nhìn lên thấy một thác nước lớn trên trời đổ xuống trắng xóa làm thụt cả một khu đồi, tạo thành một bãi khá bằng phẳng và một phần thác nước lớn vẫn còn chảy gọi là thác Sông Lẫm hiện nay. Sau đó, người Nùng rủ nhau lên đây định cư.
Ở Sông Lẫm bốn mùa có nước và nhiều nguồn nước, cấy lúa nước tốt hơn trồng ngô nên người dân chủ yếu sống bằng nghề trồng lúa. Muốn lên đến được đỉnh thác Sông Lẫm phải có người dẫn đường vì đường lên rất nguy hiểm. Sông Lẫm có 4 thác là Nậm Khẳm, Sông Lẫm, Sáp Ong và Con Khỉ. Trong đó đẹp và hùng vĩ nhất là thác Sông Lẫm.
Sông Lẫm nổi tiếng là xứ sở chè Shan tuyết cổ thụ
Thác Sông Lẫm đẹp nhất vào mùa nước đổ, tức mùa hạ và mùa thu, khi có mưa, dòng thác no nước gầm lên vang trời. Thác Sông Lẫm cựa mình trong lòng núi, xuyên qua các cánh rừng già mù sương rồi như lao vụt từ trên trời xuống tạo thành 3 tầng thác, 4 mùa tung bọt trắng xóa. Dưới chân thác có những phiến đá với nhiều hình thù kỳ lạ như các bức tượng điêu khắc, người dân bản trước đây cho rằng đó là các báu vật của trời ban tặng.
Trong ánh vàng mùa hạ, chúng tôi đặt chân đến đỉnh thác Sông Lẫm. Ngọn thác hùng vĩ, đổ thẳng từ trên cao rồi hòa mình vào dòng Nậm Khẳm hiền hòa, uốn lượn giữa đại ngàn. Già làng Lù Văn Quang cho biết thêm, trong rừng già Sông Lẫm vẫn còn lợn rừng, khỉ, gấu, nai, gà rừng và nhiều loại chim thú khác, đặc biệt có nhiều cây thảo quả rừng mọc tự nhiên.
Cây thảo quả mọc cả ở bìa rừng, ngay bản song nhiều ở trong rừng, nhất là khu vực rừng giáp ranh huyện Xín Mần (Hà Giang). Thảo quả rừng giống nh ư thảo quả trồng, song có mùi thơm hơn, vị cay hơn và được giá. Không chỉ có vậy, Sông Lẫm nổi tiếng có chè Shan thơm ngon, nhiều cây chè cổ thụ có chất lượng cao. Hiện Sông Lẫm có 25 ha chè, trong đó 10 ha chè cổ thụ và 15 ha chè Shan mới trồng đem lại nguồn thu ổn định, xóa nghèo, nâng cao đời sống bà con người dân tộc Nùng
Với vẻ đẹp hùng vĩ, nên thơ, mấy năm qua vào mùa hạ và mùa thu, thác Sông Lẫm đã trở thành điểm đến hấp dẫn khách du lịch trong nước và quốc tế đến khám phá, trải nghiệm. Chính quyền địa phương đang khảo sát, đẩy nhanh tiến độ thi công hoàn thiện tuyến đường du lịch từ trung tâm xã lên Sông Lẫm, khuyến khích phát triển du lịch cộng đồng, kêu gọi đầu tư khai thác phục vụ du lịch nhằm đánh thức tiềm năng nơi đại ngàn Sông Lẫm.
Xuân Cường